Decennialang was De Binckhorst in Den Haag, op de grens met Voorburg, het domein van de ‘oude’ maakindustrie. Al enkele jaren en nog komende jaren ondergaat het terrein een grootscheepse herontwikkeling tot eigentijds woon-/werkgebied, óók om de ‘andere’ maakindustrie – jongere creatieve en culturele ondernemingen – voor de Hofstad te behouden of er naar toe te trekken.
Met De Titaan gaat dat vast wel lukken. Onder deze nieuwe naam en naar ontwerp van Braaksma & Roos Architecten is het voormalige pand van de Harting-Bank getransformeerd tot een duurzaam verzamelgebouw met ruim 11.000 flexibele vierkante meters bedrijfsruimte voor startups en scale-ups en met nog steeds die typische ‘hands-on’ uitstraling van weleer.
‘Voor elke nieuwe woning, een nieuwe arbeidsplek’, luidt het adagium van de gemeente Den Haag bij de herstructurering van De Binckhorst. Naast veel nieuwe appartementengebouwen wordt dan ook voldoende grond vrijgehouden voor bedrijfshuisvesting. Het deelgebied rond de Binckhaven lijkt daarbij uit te groeien tot de centrale hotspot van bedrijvigheid. Diverse toonaangevende bedrijven, bijvoorbeeld Secrid, Q42 en Greenport, hebben dit gebied al verkozen tot hun uitvalsbasis. Maar ook vele kleinere ondernemingen uit de creatieve en culturele sector zijn er neergestreken, doorgaans verzameld in gebouwen als Apollo 14 en de Caballero Fabriek. Nu kunnen ze ook terecht in De Titaan: het volledig vernieuwde, voormalige bedrijfsgebouw van Harting-Bank, leverancier van rollators en andere benodigdheden voor hulpbehoevende ouderen.
De locatie, direct aan het water van de Binckhaven, en enkele bouwkundige bijzonderheden zoals de gelaagde gebouwgevels én de robuuste stalen draagconstructie vormden een logische opmaat naar herbestemming. Maar voor de omvorming tot modern, duurzaam verzamelgebouw waren wel enkele doordachte, samenhangende ingrepen noodzakelijk. Daarin voorziet het ontwerp van Braaksma & Roos Architecten, met een afgewogen balans tussen renovatie, aanvullende nieuwbouw en handhaving van de no-nonsense allure uit het oorspronkelijke jaren’60-ontwerp van architectenbureau Verhave-Luyt-DeJongh.
De karakteristieke, gelaagde gevel met zijn bakstenen plint en wit-betonnen kozijnen is deels overeind gebleven. Om de relatie met het water te versterken en een doorgaande looproute over de kade te creëren, zijn de dichte gevels aan de water- en entreezijde vervangen door vliesgevels en enigszins teruggelegd. Het entreegebied is ingericht met zitbanken, groenperk, hangplanten aan de gevels en een brede tribunetrap naar de ingang. Hierdoor is het voorplein zich niet alleen geschikt voor de lunch, maar ook voor georganiseerde bijeenkomsten in de buitenlucht.
Voor de gevraagde extra vierkante meters heeft het bestaande dak plaatsgemaakt voor een compleet nieuwe verdieping. Aan kade- en entreezijde loopt deze ‘optop’ verder door, slechts hier en daar gesteund door ranke staalkolommen. Hierdoor wordt de band van het gebouw met het openbare voorgebied bekrachtigd. Het contact met de omgeving wordt doorgezet tot in het hart van het verzamelgebouw dankzij de doorgaande glasstroken in de gevels van de bovenbouw en nieuwe vides en daklichten. Uiteraard ontstaat hierdoor ook de gewenste visuele verbintenis tussen de verschillende verdiepingen. De plattegronden lenen zich voor verschillende werkvormen en werkplekken. Gemeenschappelijke inrichtingselementen zijn de houten afwerking van wanden en trappen en een opvallende moswand (voor de sier en de akoestiek) die alle vier bouwlagen doorkruist.
Belangrijke ambitie bij de herbestemming was dat ’t ook zoveel mogelijk circulair moet gebeuren. De bestaande draagconstructie is grotendeels ‘één-op-één’ hergebruikt. De oude stalen dakspanten zijn ingezet voor de nieuwe dakconstructie en één spant zelfs als barmeubel. De authentieke stalen binnenpuien zijn gedemonteerd en herplaatst. Oude houten vloerplaten zijn verwerkt in de binnenwanden en oude houten vloerbalken verzaagd tot latten en hergebruikt voor de bekleding van de akoestische wanden van de vergaderruimten en in de hekwerken langs trappen en vides. Het surplus aan latten heeft zijn tweede toepassing gevonden bij de renovatie van De Veegpost in Scheveningen. En veel van het isolatiemateriaal is van oude jeans.
Om het gebouw BENG te maken en energielabel A+++ te verwerven, zijn de bestaande gevels aan de binnenzijde geïsoleerd en alle kozijnen vernieuwd. Het gebouw wordt verwarmd met warmtepompen, inclusief warmteterugwinning via ventilatielucht. Het leeuwendeel van de benodigde energie komt uit zo’n 1.000 zonnepanelen op het dak. Zelfs langs de dakrand zijn panelen aangebracht, als affiches van het duurzame karakter van het vernieuwde verzamelgebouw. De grafische prints van tabaksbladeren op zonne- en gevelpanelen verwijzen subtiel naar de vroegere functie van het gebouw, als opslag van tabak uit de naburige Cabellero Fabriek.
Locatie: Saturnusstraat, De Binckhorst, Den Haag • Omvang: 11.000 m2 • Oplevering: voorjaar 2023 • Start bouw: november 2020 • Opdracht: Gemeente Den Haag • Eigenaar: Unknown Group • Ontwerp: Braaksma & Roos Architecten • Hoofduitvoering: Constructif • Foto’s: Arjen Veldt, Allard de Goeij en Mafalda Madeira • Redactie: Arend Dolsma (Bouwen met Staal), juli 2023