Het hergebruik van stalen bouwdelen wint steeds meer terrein in de Nederlandse bouw. De wetenschap dat hergebruik van bouwdelen – nog meer dan het al gangbare recycling – milieuwinst oplevert, ziet zich onder meer bevestigd in het Rijksbrede Programma Circulaire Economie en het Nationale Grondstoffenakkoord, én in de groeiende ambitie van opdrachtgevers in de bouw om gebieden en gebouwen circulair te ontwikkelen. Zo’n opdrachtgever is de gemeente Den Haag. Deze gemeente kiest bijvoorbeeld nadrukkelijk voor circulariteit bij de grootschalige herontwikkeling van het oude bedrijventerrein De Binckhorst. Maar ook in meer kleinschalige bouwprojecten, zoals het Afvalbrengstation Den Haag.
De nieuwe milieustraat – een ontwerp van Wessel van Geffen architecten in samenwerking met Superuse Studios en het Ingenieursbureau Den Haag – is de uitkomst van het opnieuw gebruiken van bestaande bouwdelen zonder in te leveren op aspecten als ruimtelijke functionaliteit, geluidsisolatie en onderhoudsgemak. Sterker nog, het hergebruik geeft het gebouw extra kwaliteiten die juist op een stedelijke locatie, in dit geval de Uitenhagestraat vlakbij het stadscentrum, prima van pas komen.
Alle gevels van het gebouw zijn bekleed met voorgelakte, verzinkte en geperforeerde staalplaten, afkomstig van afgedankte auto’s. Wie deze zogeheten contourplaten van dichtbij kijkt, herkent nog de snijresten die de autofabrikanten hebben achtergelaten. Vanuit élk gezichtspunt leveren de gevelplaten met hun wisselende perforaties een gevarieerd gevelbeeld op. Bovendien onderstrepen de hergebruikte staalplaten de functie van het gebouw: hier lever je je grofvuil in.
Delen van de gevels die zich in de buurt van woningen bevinden, zijn relatief gesloten gehouden om een te directe inkijk in het interieur te voorkomen en overlast door stof en geluid voor de omwonenden tegen te gaan. Op andere plaatsen zijn de gevels juist meer open om de luchtkwaliteit in het gebouw op peil te houden.
De contourplaten zijn gemonteerd op eveneens eerder gebruikte stalen damwandprofielen die het gebouw een meer verticale geleding geven. Daar waar de gevels geluidwerend moeten zijn, zijn achter de contourplaten verzinkt stalen sandwichpanelen met glasstroken aangebracht. Deze sandwichpanelen komen uit gesloopte gebouwen.
De modulaire structuur van de gevels in combinatie met de ranke, thermisch verzinkte stalen hoofddraagconstructie maakt dat de ruimte in het afvalbrengstation geheel kolomvrij blijft en desgewenst gemakkelijk is aan te passen aan gewijzigd gebruik of een andere functie.
In het gebouw zijn de routes voor particuliere auto’s en het vrachtverkeer gescheiden. De verlaagde uitvoering van de vrachtverkeersruimte draagt bij aan de overzichtelijkheid van het gebouw. De inrit voor particulieren bevindt zich in de Uitenhagestraat, herkenbaar aan de luifel en het entreegebouw met naamsaanduiding. Na vuilafgifte verlaat de automobilist het gebouw aan de Loosduinsekade. De invoegstrook tot de éénrichtingsrijbaan van deze verkeersweg maakt de bezoeker duidelijk dat dit uitsluitend een uitrit is, inrijden is hier onmogelijk zonder een verkeersovertreding te begaan.
Het gebouw is getooid met een ‘industrieel’ sheddak van staalplaat, voorzien van begroeiing en van PV-cellen voor de eigen energievoorziening. De sheddaken zijn een kwartslag gedraaid, waardoor de zaagtanden zichtbaar zijn in de gevel. Mede hierdoor voegt het gebouw zich op een vanzelfsprekende manier in de woonomgeving. Het regenwater wordt opgevangen en hergebruikt, onder meer voor het schoonmaken van de rijbanen in het station.
Voor het afvalbrengstation heeft Wessel van Geffen architecten een ander ontwerptraject doorlopen dan gebruikelijk. Het ruimtelijk-functioneel ontwerp is weliswaar ingegeven door de eisen en randvoorwaarden van de Gemeente Den Haag en de Haagse Milieu Service als gebruiker, de ‘standaard’ lay-out van afvalbrengstations in Den Haag en de gegeven (beperkte) afmetingen van het perceel. In zoverre wijkt het ontwerptraject niet af. De verschijningsvorm is echter niet bepaald door een opzet waaruit de materiaalkeuzes volgen, maar van meet af aan gedicteerd door de keuze voor hergebruik van bouwdelen en materialen.
Locatie: Uitenhagestraat/Loosduinsekade, Den Haag • Start bouw: juli 2016 • Oplevering: december 2016 • Opdracht: Gemeente Den Haag • Ontwerp: Wessel van Geffen architecten i.s.m. Superuse Studios en Ingenieursbureau Den Haag • Constructief ontwerp: Adviesbureau Tielemans • Adviezen bouwkundige detaillering, installatietechniek en brandveiligheid: ABT • Uitvoering: Van Boekel Zeeland • (Nieuwe) staalconstructies: GS Staalwerken • Video’s: animatie (Wessel van Geffen Architecten), publieke ontwerppresentatie (Cineac Den Haag), ‘Bouwen met afval’ (Gemeente Den Haag) • Afbeeldingen: Wessel van Geffen architecten, Gemeente Den Haag, Richard Mulder, Van Boekel Zeeland • Redactie: Arend Dolsma, Bouwen met Staal (mei 2017)