Wonen, werken, winkelen, ontspannen en ontmoeten in een duurzaam complex van internationale allure, respectvol én onderscheidend ingepast in de oude binnenstad van Rotterdam. Dat is – in één zin – Het Timmerhuis, naar ontwerp van OMA (Office for Metropolitan Architecture). Vanaf naar verwachting september 2015 gaat dit nieuwe complex met zo’n 44.000 m2 bvo plaats bieden aan de kantoren van de gemeente Rotterdam, de Stadswinkel, winkels, horeca, algemene ruimten en appartementen. Onder het gebouw huist een parkeergarage voor zo’n 120 auto’s.
Het Timmerhuis staat op een ontruimd binnenplein tussen De Meent, Haagse Veer, Rode Zand en het Raamplein. Aan twee zijden wordt de nieuwbouw begrensd door het L-vormige Stadstimmerhuis. Dit gemeentelijk monument uit 1953 wordt herontwikkeld. Om het nieuwe gebouw geschikt te maken voor zijn diversiteit aan functies en tegelijkertijd subtiel in te voegen in de druk bebouwde omgeving, ontwierp OMA een ‘wolk’ van gestapelde en geschakelde frames in een grid van 7,2x7,2 m.
De gebouwplint met de publieke en algemene functies vult vrijwel de gehele bouwkavel en reikt tot 20 m hoogte om zo aansluiting te vinden met het omliggende Laurenskwartier. Door de plint voert een passage van Rode Zand naar Haagseveer, als voortzetting van de bestaande straat tussen nieuw- en oudbouw. Boven de 20 m hoogte waaiert het gebouw eerst uit (met onder meer een cantilever tot 21,6 m) om daarna schijnbaar onwillekeurig in te springen en uit te monden in twee torens tot 60 m hoogte. Deze ‘bovenbouw’ is gereserveerd voor 15.730 m2 kantoorruimte voor zo’n 1.800 gemeenteambtenaren en 10.400 m2 woonoppervlak voor 91 koopappartementen.
Om de grote, asymmetrische gebouwmassa in de lucht te houden én de vrije indeelbaarheid van de verschillende ruimten te garanderen, koos OMA voor een draagconstructie in staal. De constructie, ontworpen door Pieters Bouwtechniek, bestaat uit twee onderling gekoppelde kernen van stalen vakwerken. Vanaf de kernen lopen verdiepinghoge Vierendeelliggers in twee richtingen, waarmee de grote vrije overspanningen en uitkragingen tot 17 m mogelijk zijn gemaakt. Het aantal kolommen op de plattegrond blijft hiermee tot het minimum beperkt.
De verdiepingvloeren zijn lage staalplaat-betonvloeren op stalen liggers met sparingen in de lijven voor doorvoer van leidingen en kabels. Het leeuwendeel van de staalconstructie blijft in het zicht. Met een brandwerende coating voldoet het staal aan de vereiste brandwerendheid. De andere delen van de staalconstructie zijn beschermd met een brandwerende beplating.
Het constructiesysteem resulteert in een maximale vrije indeelbaarheid en aanpasbaarheid van de woon- en kantoorruimten. Een kantoor kan ‘in een handomdraai’ worden omgevormd tot woning en v.v.. Bovendien kunnen omwille van gebruiks- of functiewijziging units worden verwijderd of toegevoegd. In de plint zorgt het constructiesysteem voor de gewenste open volumes van de publieke ruimten.
Heijmans en CSM Steelstructures hebben de constructie opgebouwd met volledig geprefabriceerde elementen. Prefabricage was eigenlijk een must vanwege de binnenstedelijke locatie: relatief krap en ingesnoerd door bestaande bebouwing. De bereikbaarheid van de bouwplaats is beperkt en de ruimte voor groot materieel en opslag van materialen schaars. En met het historische Stadstimmerhuis in de directe nabijheid moesten de trillingen door bouwwerkzaamheden worden geminimaliseerd.
Uit het oogpunt van gewichts- en materiaalbesparing is de staalconstructie voornamelijk uitgevoerd in hogesterktestaal S355. Deze staalsoort biedt in vergelijking met gangbaar constructiestaal (bijv. S235) een hogere sterkte bij minder materiaal. In de complete constructie is uiteindelijk een halve Eiffeltoren aan staal verwerkt, zo’n 3.850 ton. Alle profielen zijn samengesteld uit plaatstaal. Het zwaarste profiel heeft een flensdikte van 115 mm en een lijfdikte van 75 mm. De profieldikten nemen af naarmate de gebouwhoogte toeneemt en de belastingen kleiner worden. De kolommen zijn doorgaand, over steeds vijf bouwlagen uitgevoerd en wegen elk zo’n 30 ton. Ze zijn met behulp van twee torenkranen op hun plek gezet.
De keuze voor hogesterktestaal en de aanpasbaarheid en mogelijkheden voor demontage en hergebruik van de constructie zijn mede verantwoordelijk voor een BREEAM Excellent certificering van het definitief ontwerp. Daarnaast gaat Het Timmerhuis op voor ‘het energiezuinigste gebouw van de gemeente Rotterdam’. De EPC is berekend op 0,6, onder meer dankzij warmte- en koudeopslag in twee bronnen, gebruik van restwarmte en toepassing van drielaags glas in de gevels. De gevelelementen zijn door Scheldebouw opgebouwd uit blank geanodiseerde aluminiumprofielen en ingevuld met grote glasvlakken (van 1,8x3,6 m bij de kantoren en 3,6x3,6 m bij de woningen). Het glas is deels voorzien van een zeefdruk.
Naast de hoofduitvoering neemt aannemer Heijmans ook de ontwikkeling en beheer en onderhoud van de 91 appartementen in Het Timmerhuis voor haar rekening. Voor dit deel is Heijmans dan tevens opdrachtgever van architect OMA en constructeur Pieters.
Locatie: De Meent/Haagse Veer/Rode Zand/Raamplein, Rotterdam • Omvang: 48.480 m2 (w.v. 8.750 m2 Stadswinkel, 15.730 m2 kantoor, 10.400 m2 woningen, 3.400 m2 algemene en facilitaire ruimten, 1.600 m2 retail en 8.600 m2 (ondergrondse) parkeergarage • Oplevering: november 2015 • Start bouw: januari 2013 • Opdracht: Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam (OBR) • Projectmanagement: Brinkgroep • Architectuur: Office for Metropolitan Architecture (OMA) • Meewerkend architect: ABT • Constructief ontwerp: Pieters Bouwtechniek Delft • Hoofduitvoering en FMO woningen: Heijmans • Staalconstructies: CSM Steelstructures • Advies kosten: PRC • Advies duurzaamheid en bouwfysica: DGMR Bouw • Installatietechniek (E+W): Deerns Raadgevende Ingenieurs • Advies brandveiligheid: Adviesbureau Hamerlinck en Pieters Bouwtechniek • Detaillering staalconstructies: SBE Ingenieurs en CSM Steelstructures • Staalplaat-betonvloeren: Dutch Engineering • Gevels: Scheldebouw • Projectinfo: www.timmerhuisrotterdam.nl, www.oma.eu • Timelapse video 'bouw Het Timmerhuis in 1,10 minuten', Heijmans • Virtuele tour door Het Timmerhuis (Het Timmerhuis) • Foto's: Het Timmerhuis, OMA, Pieters Bouwtechniek, Heijmans, Ossip van Duivenbode en Sebastian van Damme • Redactie: Arend Dolsma (Bouwen met Staal, 01-2015)